Gisteren de voorlopig laatste hand gelegd aan de trapdraaibank, alle losse eindjes zijn weggewerkt.
Wanneer de rest van het staalwerk arriveert zou dit moeten resulteren in een werkende machine, ben benieuwd.

De laatste klusjes waren wat van alles, gaande van het verder afwerken van de leunspaanhouder,  het vervaardigen van twee leunspanen, met bijhorende klemhendels, een een gedraaid knopje uit Pruimen voor op een van de hendels. De spreekwoordelijke kers op de taart, de kleur is dan ook niet willekeurig gekozen:-)

Ondanks de koude toch maar een tweede laag lijnolie aangebracht, het droogproces gaat dan wel wat trager, maar ik heb tijd om de boel te laten drogen.

Na nog wat speurwerk naar bestaande trapdraaibanken, en de daarbij gebruikte overbrengingsverhoudingen, toch maar besloten om deze op mijn trapdraaibank aan te passen. Oorspronkelijk had ik hier een ratio van 1 op 6 voor ogen, maar ga deze nu opwaarderen naar een ratio van 1 op 10.
Dit zou moeten resulteren in een sneller roterend werkstuk, wat dan weer als gevolg heeft dat het verspanen sneller gaat verlopen en ik een mooier oppervlak in de plaats krijg.

Nu is aanpassen een groot woord voor een klein klusje, het houd namelijk in dat ik bij de bovenste riemschijf de diameter verklein, 100mm word nu 60mm, maar door deze ingreep word de rotatiesnelheid bijna verdubbeld.
Binnen enkele weken gaat een reële test moeten uitwijzen of de ingreep noodzakelijk was of niet, dat word nog spannend.

Bevestiging van het metaalwerk op de  leunspaanhouder.

Twee nieuwe leunspanen in aanbouw.

De leunspaan op zijn plaats.

En de kers op taart is ook geplaatst.

Ondanks een stukje bevroren waterleiding dat eerst moest gefikst worden, toch ook verder gegaan met de bouw van de trapdraaibank.
Zo heb ik eerst een riemspanner gefabriceerd uit wat restjes plat staal en een oude houtbout. De poulie is gedraaid uit Essen en voorzien van twee kogellagers. Hoe minder wrijving hoe beter.

Volgende klus was het maken van de losse kop, hier heb ik een stamdeel Robinia voor gebruikt.  Maar, om van een rond stuk stam een rechthoekige sectie te maken, dat had wat voeten in de aarde. Oorzaak van de problemen waren ingegroeide spijkers, die dingen kosten mij twee lintzaagbladen. Eens ik een rechthoekige sectie uitgezaagd had was de rest een fluitje van een cent.
Met als eindresultaat een verlijmde losse kop, die enkel nog een kleurtje en een lijnolie afwerking behoeft.

Zoals gewoonlijk ook weer wat plaatjes van de werken.



                                     
De riemspanner gemonteerd.

                                     

Een stamstuk Robinia klaar voor de zaag.

Even testen of het visueel wel klopt.

Alles gelijmd en de staart voorzien van een opening voor de wig waar de kop mee gaat vastgezet worden op het draaibed.

Nadat het metaalwerk geplaatst was kon ik de diverse Grenen onderdelen een authentiek kleurtje geven,  dat maakt al direct een wereld van verschil, het lijkt net echt:-)))

Ook de bovenste poulie gedraaid, en al eens gemonteerd met een provisorische as, nu kan ik de lengte van de drijfriem opmeten en bestellen.
Als volgend punt op de agenda, het bouwen en plaatsen van de trapper, het primaire deel van de aandrijving, en het onderdeel waar dit type draaibank zijn naam aan te danken heeft.
Tezelfdertijd ook de basis voor de leunspanhouder gemonteerd, en een passende spanner gefabriceerd met een oude moer, een stukje draadeind, en een onthoofde houtbout. Daar moet ik nog enkel een handvatje voor draaien. Heb al een mooi stukje Pruimen opzij gelegd hiervoor.

Als laatste job vandaag alles al eens in de lijnolie gezet, de eerste laag van de vele die er op moeten komen. Met een droogtijd van enkele weken per laag gaat dit een langdurige job worden.  Maar het is nog altijd één van de beste producten om het hout te stabiliseren. Het verhinderd snelle schommelingen in de vochtigheidsgraad van het hout, en dus ook het werken het hout.

Bijgaand nog wat foto's van de bouw tot hier toe.

Met een kleurtje ziet het geheel er direct al heel wat authentieker  uit.

Detail van de achterbalk, met wig en afgerond uiteinde.

De beide aandrijfwielen provisorisch geplaatst. 

De basis voor de leunspaanhouder met spanner.

Zover zijn we gevorderd, het lijstje met "te doen" punten begint aardig te korten.

Weer wat stapjes verder gezet aan de trapdraaibank, dank zij het zeer koude weer heb ik ineens een zee van tijd.

Dus gisteren wat metaalwerk gedaan, allerlei steunplaten, de scharnieren voor de trapper, bouten verlengt, etc. En dan ook maar ineens geplaatst, het begint er al op te lijken.

Scharnieren lassen.

 Pennen voor de scharnieren afdraaien.

En alles op zijn plaats.

De titel van deze blog "hout-en-boten" geeft het al aan, ook houten bootbouw gaat hier de revue passeren, nieuwbouw zowel als restauratie.
Als eerste aanzet een restauratie waar ik mee bezig ben op het werk. En dat werk is het Scheepvaartmuseum in Antwerpen, nu opgegaan in het MAS/NSM, waar ik aan de slag ben als restaurateur boten.

Het bootje in restauratie is een "Walenboot" en dan meer specifiek een Walenboot met heve. Met dit laatste bedoeld men dat het vlak vooraan oploopt tot de boorden, en eindigt op een kleine klos. Alle schepen met een oplopend vlak tot het boord noemt men aken, men vind deze bouwwijze zowel bij houten als bij stalen schepen.

Het type werd meest gebruikt als bijboot van de grote houten kanaalschepen type Walenschip en Bijlander. En zoals de naam al suggereert, men zag ze meestal in Wallonie en Frans Vlaanderen.

Het bootje in het museum was stilaan aan het aftakelen, ingrijpen was dus geboden. Na een jarenlang verblijf in verre van optimale omstandigheden was de voorsteven ernstig gerot en de samenhang tussen de diverse onderdelen was hier totaal zoek.

Het was dan ook noodzaak om door diverse nieuwe delen in te brengen opnieuw een samenhangend geheel te verkrijgen. Zo is de heve bijna volledig vernieuwd, inclusief een nieuwe klos en nieuwe dwarshouten.

Nu is deze operatie niet evident, een heve bestaat namelijk uit gebogen planken, de nieuwe delen moeten dan ook dezelfde kromming krijgen als de rest. Hout kan men vervormen op twee manieren, namelijk door het stomen, of branden van het hout. Voor deze restauratie heb ik gekozen voor het branden, op deze manier kan men gelijk welke kromming in het hout aanbrengen zonder een mal nodig te hebben.

De plank word dan letterlijk met open vuur gedwongen om te plooien in de vorm die de bouwer wenst.

Bijgaand enige foto's van het proces, en het eindresultaat.

Veel houtrot, weinig hout.

De eerste nieuwe stukken aangepast.

Het branden van een nieuw stuk gang.

 Restauratie bestaat erin om zoveel mogelijk authentiek material te behouden. 

De heve voor een deel vernieuwd.

Opnieuw een samenhangend geheel.

Weer een stapje verder, ondanks de koude buitentemperatuur is het naast de snorrende kachel prettig werken.
De koude heeft dus geen invloed op de werken:-)))

Vandaag alle boringen uitgevoerd, er zorg voor dragend dat alles mooi uitgelijnd is. Wel zo belangrijk bij een draaibank.
Omdat het frame opgebouwd word in Grenen, en de lagers rechtstreeks in het hout komen te zitten, was het nodig om hardhouten lagerblokken te voorzien. (Afzelia) Deze houtsoort heeft een veel hogere mechanische weerstand, en is ook veel stabieler, het hout werkt nauwelijks.

En omdat een trapdraaibank een stukje oude technologie is, moet ook de afwerking in die zin uitgevoerd worden. Ik ga dus geen gebruik maken van schuurmachines, nee, alles word met de hand netjes geschaafd. Dit komt de authentieke uitstraling ten goede, hoop ik toch.

Na de nodige boringen kon ik de maten nemen van de lagerblokken, en deze op maat draaien en voorzien van een passende kamer voor de lagers.
Vervolgens werden met de blokschaaf alle onderdelen zuiver geschaafd, en kon het onderstel gelijmd worden.

Bijgaand wat foto's van te werken.

Gaten boren met een verstelbare boor, grootste diameter hier is 86mm.

De boor uitlijnen is geen probleem op deze manier.

Getuige dit beeld, netjes op het lijntje.

Het hardhouten lagerblok op zijn plaats gelijmd.

Het onderstel netjes geschaafd en verlijmd.